درباره ی اراک

معرفی شهر و شهرستان اراک


اطلاعات کلی

نام رسمی:اراک
کشور:ایران
استان:مرکزی
شهرستان:اراک
بخش:مرکزی
نام محلی:اراک
نام‌های قدیمی:عراق عجم ، سلطان آباد

جمعیت : بیش از 600 هزار نفر
وسعت شهر : حدود 7 هزار هکتار
زبان‌های گفتاری:فارسی
مذهب:شیعه
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا:۱۷۱۸ متر
آب‌وهوا
بارش سالانه:    ۳۰۰ میلی متر
اطلاعات شهری
پیش‌شماره تلفنی:۰۸۶۱


اراک یکی از شهرهای ایران و مرکز استان مرکزی است. این شهر مرکز شهرستان اراک نیز است.

وجه تسمیه

اراک در گذشته سلطان‌آباد نام داشت . چون یکی از اهداف بنای شهر، ایجاد مرکزی نظامی وقلعه‌ای جنگی در بین بخشهای ، فراهان، دولاخور، کزاز، سربند، چرا و کاپله با چاپلق بوده‌است ،نخست نام شهر یا قلعه نوبنیاد «قلعه سلطان آبادٍ» بوده‌است که پس از چندی واژه «قلعه» حذف گردیده و فقط با نام سلطان آباد نامیده می‌شد. بمرور زمان «سلطان آباد عراق» به شهر عراق تبدیل گردیده تمام اسناد موجود تا سال ۱۳۱۷ خورشیدی که در دست است نام این شهر عراق بوده‌است. این شهر در دوره رضاشاه اراک نام گرفت.درسال ۱۳۱۷ هنگام بهره برداری راه آهن سراسری ایران و اتصال راه آهن شمال و جنوب بود که کلیه ایستگاههای راه آهن شمال تا جنوب را با نام شهرها و روستاهای کنار آنها نامگذاری نمودند، که از آن سال نام این شهر از عراق به اراک تبدیل شده‌ است.

برای واژه «اراک» معانی گوناگونی ذکر گردیده‌است که تعدادی از آن‌ها عبارت‌اند از: پایتخت، باغستان، نخلستان و شهرستان. بعضی کلمه «اراک» را برگرفته از ایراک که معرب آن کلمه عراق است، دانسته‌اند. زیرا در بازه‌های زمانی خاصی به اراک، عراق عجم نیز گفته شده که به واسطه تلفظ اکثر خارجی‌ها که عراق را ایراک تلفظ می‌کرده‌اند، کم کم بصورت اراک تغییر یافته ‌است.

تاریخچه

شهر اراک از نظر تاریخی نسبت به سایر شهرهای استان از قدمت چندانی برخوردار نیست. زمان احداث شهر اراک به دوره قاجار و سلطنت فتحعلی شاه می‌رسد. در اوایل سلطنت قاجار در عراق عجم بعلت وسعت زیاد و جمعیت فراوان همواره ناامنی و اختلافات محلی بروز می‌کرد و این امر از لحاظ سیاسی و اقتصادی برای حکومت مرکزی بروز مشکل می‌کرد. در زمان فتحعلی شاه قشونی به نام عراق تشکیل گردید و یوسف خان گرجی از فتحعلی شاه تقاضا نمود که برای مرکز قشون عراق عجم قلعه‌ای نظامی احداث کند. به همین جهت تأسیس ساختمان اولیه شهر به‌صورت قلعه‌ای به نام سلطان آباد، شروع و در سال ۱۲۳۱ هجری(۱۸۰۸ میلادی) به پایان رسید.

شهر قدیم اراک دارای چهار دروازه بوده بازار کنونی اراک شبکه ارتباطی داخلی این دروازه‌ها بود و راه‌های اصلی و خارجی از این دروازه‌ها آغاز می‌شد.این دروازه‌ها عبارتند از:

دروازه شهرجرد در مشرق
دروازه رازان در شمال
دروازه حاج علینقی در غرب
دروازه قبله در جنوب

با عبور راه آهن از اراک و احداث خیابان و گذرگاه‌های جدید توسعه شهر در قسمت جنوب و جنوب غربی آغاز شد.براساس آمار کتاب ایرانشهر در سال ۱۳۲۰ ش ، جمعیت اراک ۵۱۰۰۰ نفر بود . از این تاریخ اراک نیز مانند سایر شهرهای کشور توسعه یافت . در سال‌های صلح و آرامش دیوارهای حفاظتی شهر برداشته شد و شهر اراک و نقشه منظم اولیه آن بی رویه رو به توسعه نهاد . موقعیت ترابری اراک مهمترین عامل توسعه شهر در سال‌های اخیر بوده‌است .

مردم

جمعیت اراک بر پایه نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵ برابر با 615000 نفر بوده است.اهالی این شهرستان عمدتاً به فارسی با لهجه اراکی و در بخش‌هایی به گویش وفسی تکلم می‌کنند.

شهردار

شهردار قبلی اراک علی‌اکبر کریمی در مناطقی از شهر اراک توسعه ایجاد نمود که از آن جمله می توان به آغاز پروژه های تقاطع غیر هم سطح اشاره کرد.وی طی جلسه غيرعلني دوشنبه 6 مهرماه شوراي اسلامي شهر اراك با رأي 7 نفر از 9 عضو شوراي اسلامي شهر اراك علي اكبر كريمي شهردار اراك را بركنار و سيد مرتضي ميري را به عنوان سرپرست شهرداري اراك منصوب كردند که هم اکنون وی به عنوان شهردار اراک مشغول به کار است.

سيد مرتضي ميري پيش از اين به عنوان شهردار ساوه و شهردار منطقه دو اراك مشغول به فعاليت بوده است .

صنایع ومعادن

استان مرکزی از جمله استانهای صنعتی کشور محسوب می‌شود، وجود صنایع مادر در اراک این شهر را به یکی از قطبهای صنعتی کشور مبدل کرده‌است همچنین وجود کارخانه‌های چشمگیر و تولیدی شهرستان ساوه نیز خود گویای این مهم است. مهمترین کارخانه‌های صنعتی استان عبارتند از :


نيروگاه بخاري 1300 مگاواتي
لاستیک سازی پارس (تایر پیروزی )
شركت ماشین سازی اراك سازنده انواع ديگهاي بخارفاير تيوب و واتر تيوب - پل - مخازن - فلنچ - شيرآلات سرچاهي - هيتر - فيلتر و هر سازه اي كه در ذهن بگنجد در اين شركت قابل سخت ميباشد .
آلومینیوم سازی (ايرالكو)
کابل سازی
کمباین سازی ایران(ایران جاندیر سابق)(سازنده ماشین آلات کشاورزی مثل تراکتور در سابق - کمباین - بیلر و موور)
کارخانه هپکو(سازنده ماشین آلات راه سازی)
کارخانه‌های سازنده پروفیل و لوله‌های آبیاری آلومینیومی
کارخانه‌های آونگان (سازنده پایه فلزی انتقال نیرو)
کارخانه ادوات کشاورزی
کارخانه تولید نورد آلومینیوم
کارخانه قند شازند
رنگ روناس
پالایشگاه
پتروشیمی
آذرآب
گروه صنعتی ساعی
لجور ، لجورهیدرولیک و توسن سازان اراک
صنايع شيرسازي گدازش
حاصل چین
ناحیه صنعتی خیرآباد
شهرک صنعتی ناحیه دو ( ایبک آباد)
شهرک صنعتی ناحیه یک واقع در ضلع شرقی اراک

در استان مرکزی ۱۱۲ معدن محتلف وجود دارد که بیشترین آن مربوط به مصالح ساختمانی است، از مهمترین معادن استان مرکزی می‌توان از : سنگ آهن در شمس آباد اراک، معادن سرب ، روی ، منگنز ، بارتیتین ، سنگ تراورتن ، گچ و سنگ نمک را می‌توان یاد کرد . در اطراف شهر نیمور محلات معادن تراورتن بسیار زیاد است .

دانشگاهها و مراکز آموزشی

دانشگاه علوم پزشکی
دانشگاه اراک
دانشگاه علم و صنعت ایران واحد اراک
دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک
دانشگاه علمی کاربردی جهاد دانشگاهی
دانشگاه علمی کاربردی – واحد شركت ماشین سازی اراك
دانشگاه علمی کاربردی واحد فرهنگ هنر اراک و صنایع دستی اراک
آموزشکده فنی و حرفه‌ای امیرکبیر
هنرستان شهید آوینی
هنرستان فنی خوارزمی
هنرستان فنی شهید باهنر
هنرستان فنی شهید رجایی
دانشکده علمی کاربردی علوم بهزیستی

مشاهیر اراک

از مشاهیر و علمای دینی که در اراک تحصیل کرده‏اند یا در استان مرکزی متولد شده‏اند می‏توان به خمینی بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران ، آیت الله العظمی اراکی ، آیت الله آقا نورالدین حسینی ، ملا احمد نراقی، ملا مهدی نراقی اشاره کرد٬ همچنین تعدادی از ، مورخین ، سیاست‌مداران ٬ فرهنگیان و هنرمندان و اندیشمندان اراک به این شرح می‏باشد:

میرزا حسن "آشتیانی"٬
عباس اقبال "آشتیانی"٬
میرزا تقی خان امیر کبیر٬
ادیب الممالک٬
احمد ارجمندی٬
احمد پزشکی٬
حاج ملا علی عراقی٬
محمد خزائلی٬
ابراهیم دهگان٬
علی اکبر سیاسی٬
قائم مقام فراهانی٬
یوسف شکرائی٬
میرزا حسین مدنی٬
فرید محسنی٬
محمد یوسف مجد زرین قلم عراقی٬
عبداله مستوفی٬
آقا داوود مکی٬
آقا سید نورالدین حسینی٬
آخوند ملامحمد واعظ٬
میرزا محمد حسین فراهانی(وفا).
جهانگیر رزمی عکاس برنده جایزه پولیتزر
واروژ کریم‌مسیحی کارگردان برنده سیمرغ بلورین
فتحعلی واشقانی خطاط

نقاط دیدنی

مجموعه تاریخی بازار اراک
(عکس :زیبایی بازار اراک - امید جعفر نژاد)


بازار اراک یکی از بناهای نخستین شهر اراک است. بنای اولیه این بازار را حاکم وقت اراک (سپهدار اعظم) که نام مسجد و مدرسه‌ای در بازار نیز به نام وی می‌باشد در اوایل قرن ۱۳ گذاشت. با این همه بنای مجموعه بزرگ بازار اراک شامل حمام، مسجد، مدرسه، آب انبارها، گذرها و کاراوانسراها در زمان فتحعلی شاه قاجار و توسط یوسف خان گرجی در سال ۱۲۲۸ هجری قمری در بافت مرکزی سلطان آباد (نام قدیم اراک) بنیان گذاشته شد.

بنای تاریخی مدرسه سپهدار


این مدرسه علوم دینی یکی از بناهای موجود در مجموعه بازار اراک است.این مجموعه در دوره قاجار و همزمان با ساخت مجموعه بازار ساخته شد.افرادی همچون خمینی در این مدرسه تحصیل کرده‏اند.

بنای تاریخی حمام چهارفصل

این حمام که در دوره قاجار ساخته شده‌ است دارای سه بخش مردانه ، زنانه و قسمت اقلیتهای مذهبی می‏باشد.نام آن به خاطر تابلوهای کاشی که در ارتباط با چهار فصل سال نقاشی شده و در چهار طرف سربینه حمام مردانه نصب بوده، می‌باشد.این حمام اکنون به موزه تبدیل شده است.

سایر نقاط دیدنی
(عکس : کویر میقان اراک و دریاچه آن - 5 کیلومتری شمال اراک)



شهر زیرزمینی ذلف آباد
بنای تاریخی پیر مرادآباد
روستای ساروق انجدان
امامزاده شاهزاده حسین
مرقد شاهزاده محمد عابد
آتشکده برزوی راهگرد
بنای تاریخی کاروانسرای اراک
امامزاده ابراهیم (اراک)
امامزاده حوا خاتون
امامزاده هفتاد و دوتن ساروق
امامزاده اهل ابن علی. واقع در ۴۵ کیلو متری اراک
منزل حاج سامان طلعتی
منزل اعیانی خاکباز
پل دو آب اراک
برج شیشه اراک
قلعه حاج وکیل
ارگ حکومتی اراک

صنایع دستی

قالی در اراک به گفته سیسیل ادوارز زمانی از اهمیت و اعتبار و فراوانی برخوردار بود و رقیب قالی کرمان بود.از دیگر صنایع دستی اراک می‏توان به گیوه دست دوز اشاره کرد.

سوغات

باسلوق
کشمش سبز
صابون محلی
شیره انگور
فتیر

شهرهای خواهرخوانده

قراغندی ٬ قزاقستان
شهر نوی ساد ٬ استان خودمختار وُی-وُ-دینا - کشور صربستان Novi Sad, the Autonomous Province of Vojvodina, Serbia

برای مطالعه

طرح شناخت مناطق اکولوژیک کشور: تیپ‌های گیاهی منطقه قم - اراک [۱۱]ISBN 964-473-211-1
تاریخ اجتماعی اراک (احزاب ـ مطبوعات ـ شخصیت‌ها) از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی (۱۲۸۵ ـ ۱۳۵۷) ISBN 964-92571-7-9
یافته‌های پیمایش در اراک: ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان ISBN 964-7854-00-5
تاریخ اراک: از آغاز دوره صفوی تا سفر ناصرالدین شاه به اراک ISBN 964-7679-09-2


منبع : دانشنامه ویکی پدیا - فارسی
تاریخ به روز رسانی : 26 دی ماه 1389