۱۳۸۸ اسفند ۱۴, جمعه

معرفی جاذبه های گردشگری اراک عزیز / بازار اراک

در آستانه نوروز قرار داریم و کسانی که قصد مسافرت در این ایام خجسته را دارند هم اکنون در حال بررسی مقصد و شهر مورد نظرشان هستند. این وبلاگ نیز قصد دارد تا در روزهای باقی مانده از سال و در آستانه عید باستانی برخی جاذبه های گردشگری اراک را معرفی کند. بازار اراک سرآمد این جاذبه هاست که شرح مختصری از آن در پی آمده است :

بازار اراک

بازار اراک یکی از بناهای نخستین شهر اراک است. بنای اولیه این بازار را حاکم وقت اراک (سپهدار اعظم) که نام مسجد و مدرسه‌ای در بازار نیز به نام وی می‌باشد در اوایل قرن ۱۳ گذاشت. با این همه بنای مجموعه بزرگ بازار اراک شامل حمام، مسجد، مدرسه، آب انبارها، گذرها و کاراوانسراها در زمان فتحعلی شاه قاجار و توسط یوسف خان گرجی در سال ۱۲۲۸ هجری قمری در بافت مرکزی سلطان آباد (نام قدیم اراک) بنیان گذاشته شد.

معماری

نمایی از طاق چهارسوق


این بازار دارای دو محور عمود بر هم می‌باشد که یکی محور شمالی جنوبی به طول ۷۲۰ متر و دو ورودی یکی در شمال و یکی در جنوب و محور شرقی غربی به طول ۲۰۰ متر و دارای ۸ گذر و ورودی شرقی غربی ... (ادامه مطلب را با کلیک بر روی گزینه ی زیر بخوانید)

محور شمالی جنوبی و محور شرقی غربی همدیگر را در محلی معروف به چهار سوق قطع می‌کنند که در این محل یک حوض سنگی نیز وجود دارد. مساحت کل مجموعه بازار بالغ بر ۱۴ هکتار می‌باشد. در قدیم در چهار طرف بازار ۴ دروازه به نام‌های دروازه قبله و دروازه راهجرد و دروازه شهرجرد و دروازه حاج علی‌نقی وجود داشته که در گذر زمان از بین رفته‌اند. در ساخت این مجموعه بیشتر از آجر استفاده شده و ملات گچ و آهک و خاک رس نیز مکمل بنای بازار هستند و برای استحکام بنا از تیرچه چوبی استفاده شده است. در پای ستون‌ها نیز صفحات و ورق های منجمد مسی و سربی استفاده شده است.

سقف بازار به صورت گنبدی می‌باشد و در نمای پشت بام گنبدها در دو محور شمالی جنوبی و شرقی غربی بصورت ممتد دیده می‌شوند که گنبد مربوط به چهار سوق یا همان محل تلاقی دو محور بزرگ‌تر و متمایزتر از باقی گنبدها ست. در مرکز هر گنبد نور گیر چند ضلعی تعبیه شده که علاوه بر نقش نورگیری کار تهویه هوا را نیز بر عهده دارد. به علت معماری خاص بکار رفته در ساخت بنای بازار هوای داخل بازار در زمستان گرم و متبوع و در تابستان علی‌رغم سر پوشیده بودن بسیار خنک می‌باشد.

مکان‌های موجود در بازار

سرای کاشانی به عرضه فرش اختصاص دارد



در بازار ۵۰۰ باب مغازه وجود دارد که همه در راسته بازار فعالیت می‌کنند و مکا‌ن‌های دیگر مانند بازارچه‌های اختصاصی و بار اندازها و انبارها و کارگاه‌های تولیدی در ۲۰ سراچه و تیمچه فعالیت دارند. در طرفین بازار و به فاصله ۵۰ متر از یکدیگر ساخته شده‌اند که از آن جمله می‌توان به سرای کاشانی که به بازار فرش اختصاص یافته و سرای مهر که به صنایع دستی مختص شده یا سراهایی دیگر مثل نوروزی ٬ گلشن ٬ آقایی٬ کتاب فروشان ٬نوذری٬ اکبری ٬ فراهانی‏ها و کرمانشاهی که هر یک به کالایی خاص اختصاص یافته‌اند مانند پوشاک و غیره.

همچنین اماکنی چون حمام و آب انبار و مسجد و مدرسه سپهدار که الان به نام حوزه علمیه امام خمینی تغییر نام داده است وجود دارد. مدرسه سپهدار دارای مسجد و آب انبار و یک صحن بزرگ و همچنین یک حوض سنگی است و حیاط مدرسه از پشت بام بازار کاملا در دید است. همچنین یکی دیگر از مکان‌های موجود در بازار اراک موزه صنایع دستی استان مرکزی است که در یکی از گذرها و در خانه‌ای قدیمی و تاریخی به نام خانه حسن پور قرار گرفته است.

بهره گيري از شيوه هاي خاص معماري موجب شده كه در فضاي اين بازار در زمستان هواي گرم و در تابستان هوايي خنك و مطبوع جريان يابد.

در شهرهاي قديمي ايران، بازار نه تنها محوراصلي اقتصاد به شمار مي رفته بلكه كانون بسياري از فعاليت هاي اجتماعي، فرهنگي و سياسي بوده است .

گرچه در سال هاي اخير به دليل توسعه شهرها، بازار برخي از نقش هاي خود را از دست داده و در محاصره ساخت و سازهاي نا منظم و بي قواره قرار گرفته اما اين بازار همچنان ماهيت خود را به عنوان منظم ترين بنا و مجموعه ساختماني شهر اراك حفظ كرده است.



بازار اراك همواره محلي براي توليد و عرضه انواع كالاو صنايع بوده است. اما امروز اين مركز تنها به محلي براي فروش محصولات تبديل شده است كه محدوديت و كاهش كاركردهاي بازار را در پي داشته است.

دكتر محمود روح الاميني، محقق و استاد مردم شناسي دانشگاه تهران مي گويد: در گذشته بازار علاوه بر مركزيت فروش محصولات، جايگاه ساخت و توليد كالاهاي مختلف بوده است اما امروزه فعاليت اصلي بازار به فروش و عرضه محصولات خلاصه مي شود.
محمدرضا محتاط پور پژوهشگر اراكي و نويسنده كتاب جامعه شناسي شهري سيماي اراك مي نويسد: در دوره هاي گذشته بازار مركز تجاري شهر اراك بوده و توزيع فعاليت هاي اقتصادي در آن بر اساس نظمي منطقي شكل گرفته است.

به گفته اين محقق، تنوع فعاليت ها در بازار به گونه اي است كه تقريباً تأمين بخش قابل توجهي از نيازهاي مردم در آن امكان پذير است و حال آنكه در خارج از بازار عرضه محصولات در مناطق مختلف پراكنده شده است.
اين پژوهشگر مي نويسد: هنوز هم براي ساكنان مناطق روستايي اطراف شهر اراك بازار مهم ترين مكان تهيه مايحتاج و عرضه صنايع دستي و روستايي است.



اين بازار اگرچه در سال هاي اخير به دليل توسعه شهري و ساخت و سازهاي نامنظم بسياري از نقش هاي خود را از دست داده است اما همچنان به عنوان يك بناي تاريخي گفتني ها و ديدني هاي فراواني دارد.

مجموعه بازار اراك كه در سال ۱۳۵۵ به شماره ۱۲۸۵ در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد، آخرين نمونه از معماري اسلامي و سرشار از پيام ها و آموزه هاي فرهنگي و تاريخي است. اين بناي با ارزش، تلفيقي از معماري مدرن و سنتي ايراني است.

منابع : دانشنامه ویکی پدیا و روزنامه ایران

هیچ نظری موجود نیست: