اراك،‌ مهد موسيقي ايران، جامانده از قافله موسيقي

عکس : نامه امیر

هفته نامه «نامه امیر» - سرويس فرهنگي -  مريم رود باراني: استاد حاتم عسگري فراهاني رديفدان موسيقي آوازي، هنرمند فرهيخته استان مركزي است .وي تا سال 1385 به سمت استاديار دانشگاه تهران در دانشکده ي هنرهاي زيبا به تعليم رديف موسيقي ايران اشتغال داشته و در مرکز حفظ و اشاعه ي موسيقي ايراني نيز تدريس آواز مي نمود.  استاد عسگري داراي نشان درجه يک هنري از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و مدرک دکتري از وزارت فرهنگ و علوم هستند.

مي گويد: بعد از گذشت اين همه سال هنوز بسياري از مردم و حتي متوليان فرهنگي با اين مشاهير و قدمت موسيقي در اين استان آشنايي ندارند.بارها اعلام كرده ام كه حاضرم هر ماه يكبار و اگر شرايط مساعد باشد هر 15 روز يكبار در اراك حاضر شوم تا نام اين رديف از استان مركزي قطع نشود؛ولي افسوس و صد افسوس كه همواره با بي‌توجهي مسئولين مواجه شده ام.

وي يادگيري اين هنر را از هشت سالگي نزد حسينعلي خان نکيسا با تعزيه آغاز کرد و به گفته خودش بعد از نيم قرن فعاليت در عرصه موسيقي آوازي ايران هم اکنون در آستانه 77 سالگي در کنج خلوت خود به جمع بندي زندگي هنري خويش رسيده است. حاتم عسگري يک رديف دان برجسته است که آگاهي و تسلط او بر اين مقوله بسيار شگفت انگيز است به طوري که رديف ماهور او بالغ بر 6 ساعت است. 9 بهمن ماه سالروز تولد او بود و به تناسب همين ايام سراغ اورفتيم و پيرامون موسيقي استان مركزي به گفتگو با او نشستيم.

برخی مطالب شماره جدید نامه امیر

• گاف صدا و سيما عليه حزب الله لبنان 
• طنز هفته ؛يك روز با ايرانسل 
• چالش زباله ‌هاي اراك همچنان ادامه دارد 
• تفاوت شمال تا جنوب آفريقا ؛درس عبرت براي ديكتاتورها 

* آقاي عسگري از گذشته خودتان بگوييد؟

-  سال 1312 در خانواده اي مذهبي در روستايي به نام حاتم آباد از توابع فراهان به دنيا آمدم.از همان ابتدا که چشم باز کردم با تصوير زني روبروي دار قالي مواجه شدم که در خلوت خودش آواز مي خواند و مردي را ديدم زير لب مدام زمزمه مي کرد .آن زن قاليباف مادرم و آن مرد هم پدرم بود.  آن زمان در فراهان آواز را به واسطه تعزيه و يادگيري رديفهاي موسيقي از دوران کودکي به بچه ها ياد مي دادند. روي همين اصل من از دوران کودکي با آواز بزرگ شدم. خوب يادم هست که پدرم حسينعلي خان نکيسا و ساير مردان ده دور هم جمع مي شدند و درباره تعزيه بحث مي کردند و مدام مي گفتند که در حال از بين رفتن است و من سردرنمي آوردم که چه چيزي در حال از بين رفتن است تا اينکه بعد از مدتي از پدربزرگم شنيدم که رديفها در حال از بين رفتن است و تازه متوجه شدم تعزيه خوانها که پدرم هم جزو آنها بود دور هم جمع مي شدند تا رديفها را با تعزيه بازخواني کنند.

* از چه زمان رديفهاي موسيقي را ياد گرفتيد؟

- کمتر از هفت سال داشتم که تعزيه خواندن را کم و بيش ياد گرفتم در آن زمان در نقش يکي از فرزندان مسلم در تعزيه بازي مي کردم و خوب يادم هست که دستگاه ماهور را با اين تعزيه براي اولين بار ياد گرفتم. يکروز به پدرم گفتم که دوست دارم آواز بخوانم، پدرم بيدرنگ مخالفت کرد اما من تمام تعزيه هايي را که ياد گرفته بودم به دوراز چشم پدر مي خواندم تا اينکه يکروز بدون اينکه متوجه باشم سرزده به منزل آمد و من بي خيال از همه جا در حيات مشغول خواندن تعزيه حضرت علي اکبر بودم که يکدفعه پدرم را ديدم و از روي ترس سکوت کردم اما پدرم گفت ادامه بده... خلاصه اينکه با ترس و لرز ادامه دادم و بعد هم از من پرسيد که در چه دستگاهي خواندم و من هم پاسخ دادم چهارگاه و درست از همان زمان بود که مرا نزد جناب نکيسا فرستاد تا رديفهاي آوازي را ياد بگيرم.

* پس از آن چه کرديد؟

- چندين سال نزد ضياء الذاکرين رفتم و پس از آن 20 سال هم پيش سليمانخان اميرقاسمي نه به عنوان شاگرد بلکه به عنوان دوست آواز مي خواندم البته در کنار موسيقي يک شغل اداري بي ربط به هنر موسيقي هم داشتم تا اينکه سال 1355 توسط حسن محشون در اداره فرهنگ و هنر به عنوان مدرس آواز استخدام شدم و پس از انقلاب هم در دانشگاه تهران و هنر رديف موسيقي ايراني، شناخت موسيقي و آشنايي با موسيقي قديم و جواب آواز را درس دادم.

* وضعيت موسيقي استان مركزي را چگونه مي بينيد؟

رديف موسيقي ايراني از استان مركزي است، منطقه اي که من کودکي ام را در آنجا گذراندم و من افسوس مي خورم كه اين استان با اين قدمت توجهي به مشاهير خود ندارد و براي آنها بزرگداشتي نمي گيرد  به كرات درصدا و سيماي استان مركزي و اداره ارشاد اين استان اين نكته را متذكر شده ام ولي دريغ و افسوس كه هيچ توجهي نمي شود و موسيقي اين استان تا آستانه فراموشي پيش مي رود. پايه و ريشه موسيقي از فراهان است. ما در استان مركزي افراد بزرگي داريم، چرا بزرگداشت براي اين مشاهير نداريم.پايه گذار رديف  موسيقي ايران"ميرزا عبدلله"است كه از همين استان است.كسي تا به امروز مانند نكيسا آواز موسيقي ايران را نخوانده است و من اين را غم رنج آوري براي استان مركزي و كم لطفي مسئولان فرهنگي اش مي دانم.

* آقاي عسگري پيشنهاد شما براي ارتقاء موسيقي استان مركزي چيست؟

من هر سال با شاگردانم بر سر مزار استاد نكيسا حاضر مي شويم و هر بار افسوس مي خورم كه چرا استان مركزي نتوانست شبيه استانهاي ديگر مثل اصفهان،شيراز،كردستان و..از موسيقي اصيل خود كه هم‌اكنون رديف موسيقي ايران است پاسداري كند و بعد از گذشت اين همه سال هنوز بسياري از مردم و حتي متوليان فرهنگي با اين مشاهير و قدمت موسيقي در اين استان آشنايي ندارند.بارها اعلام كرده ام كه حاضرم هر ماه يكبار و اگر شرايط مساعد باشد هر 15 روز يكبار در اراك حاضر شوم تا نام اين رديف از استان مركزي قطع نشود

* چه دليلي وجود دارد كه هنوز اين امر ميسر نشده و علاقمندان موسيقي در استان مركزي از كلاسهاي شما محروم شده اند؟

نمي دانم؛ولي شما مطمئن باشيد كه من بارها اعلام آمادگي كردم چه از طريق صدا و سيما،چه از طريق اداره ارشاد استان مركزي.بايد مسئولين هم به خودشان و هم جوانان علاقمند به موسيقي فكر كنند. بايد مكاني جهت آموزش موسيقي در اراك در نظر گرفته شود تا بتوانيم صداهاي موجود را رده بندي كنيم و هر 15 روز يكبار اين جلسات داير شود .

* شيوه تدريس شما در حوزه رديف موسيقي ايراني با ديگر مدرسان فرق مي كند؟

اصولا رديفي که در حال حاضر هم موجود است متعلق به فراهان است و من از ابتدا ريزکاريهاي رديف را آموختم اما استاداني که من نزد آنها موسيقي را شاگردي کردم رديف امروزي را قبول نداشتد به همين دليل رديفي که من ياد گرفتم با آنچه در حال حاضر موجود است متفاوت است به اين معنا که کل رديف امروز بيش از سيصد قسمت است اما من بيش ازهزار رديف موسيقي کارکرده ام و اين موضوعي بود که من سه سال پيش اعلام کردم

* به عنوان رديفدان موسيقي مذهبي از نظر شما موسيقي تعزيه از چه ناحيه اي دچار صدمه شده است ؟

- تعزيه از قديم بر اساس مقام و رديفهاي موسيقي خوانده مي شد و دايره موسيقي ايراني را طي مي کرد اما در حال حاضر چنين نيست و بسياري از نمايشگران تعزيه اصلا نمي دانند که رديف موسيقي چيست حتي کلام هم در آن رعايت نمي شود،اغلب تعزيه خوانهاي ما در حال اصلا نمي دانند کدام تعزيه را در کدام دستگاه بخوانند و اين در حالي است که تعزيه حضرت مسلم بايد در ماهور خوانده شود چرا که ماهور آغاز زندگي انسان است و يا تعزيه حضرت علي اکبر در چهارگاه و حضرت ابوالفضل در همايون خوانده مي شود.

* و در پايان

اي كاش اهميت بيشتري به هنرمندان استان مركزي بدهيم،عبدلله خان دوامي،ملا رجبعلي، ضياء الذاکرين ،آقاعلي اكبر فراهاني،نكيسا و..هر كدام به تنهايي مي تواند مايه مباهات يك استان باشد و استان مركزي در حالي از قافله موسيقي ايراني جامانده كه مهد موسيقي ايران و مركز اصلي رديف موسيقي است.