معرفی جاذبه های گردشگری اراک عزیز / حمام چهار فصل

موزه "حمام چهار فصل" اراک

در ادامه معرفی جاذبه های گردشگری شهر اراک به یکی از زیباترین بناهای تاریخی شهر اراک می پردازیم که شرح مختصری از آن در پی می آید:

این بنا مربوط به دوران قاجاريه است و از آثار ارزشمند و بسيار زيباي منطقه محسوب مي شود . اين حمام داراي سه قسمت بوده : حمام مردانه ، زنانه و حمام اقليت هاي مذهبي و مانند تمام حمام هاي قديمي كه از آب جاري استفاده مي كردند چند متر از سطح خيابان گودتر است . رخت كن حمام با كاشيكاري هاي بسيار زيباي هفت رنگ تزئين شده و سقف حمام روي هشت ستون قرار دارد كه اين ستون ها داراي پيچگاه هاي بسيار زيبا و كاشي هاي منقوش مي باشد . در حال حاضر اين حمام به عنوان موزه مورد بازديد علاقمندان قرار مي گيرد . بنيانگذار آن شخصي به نام مرحوم حاج محمد ابراهيم خوانساري بوده است.

اين مجموعه كم نظير در ضلع شرقي خيابان شاهپور قديم و خيابان دكتر بهشتي ( عباس آباد ) فعلي واقع است . وجه تسميه آن به واسطه تابلوهاي كاشي مي باشد . كه در ارتباط با چهار فصل سال منقوش گشته و در چهار سمت سربينه حمام مردانه نصب بوده است . بر روي اين كاشي هاي خشتي نقوشي از مناظر طبيعي ديده مي شود كه احتمالاً حكايت از آن دارد كه اين حمام در چهار فصل سال مي تواند مورد استفاده باشد ... (ادامه مطلب را با کلیک بر روی گزینه زیر بخوانید)

همچنين كاشي هايي كه نقوش آنها شكارگاهي است و شامل جنگ بين شير و اژدها و شير و گاو مي باشد كه در هر دوي آن شير حيوان غالب است و به احتمال قوي بدين معنا بكار برده شده كه در اين حمام گرما به سرما غالب است چرا كه شير در عربي اسد خوانده مي شود كه يكي از ماه هاي گرم تابستان است و به اين ترتيب مردم را براي ورود به حمام و استفاده از آن مشتاق تر مي كرده است . حمام از نظر معماري فوق العاده غني است و مي تواند از نظر سبك معماري و ويژگي هاي تاريخي و از نظر شهرسازي و ارزش هاي آن مورد بررسي قرار گيرددر حال حاضر از مجموعه مساحت 1600 متري اين بنا 900 مترمربع آن كه شامل سربينه مردانه و گرمخانه است بازسازي و مورد بهره برداري قرار گرفته است كه بخش رخت كن مردانه و هشتي بين گرمخانه و رخت كن به موزه تابستاني شناسي تبديل شده است .

اشياء به نمايش گذاشته شده در آن مربوط به دوران قبل و بعد از اسلام بوده و بخش گرمخانه آن در حاضر تبديل به موزه مردم شناسي شده كه در اين قسمت سعي شده از موضوعات مردم شناسي استفاده شود ، اشياء اين بخش شامل ابزار و وسايل روشنايي ، قهوه خانه ، وسايل حمام ، اسناد و قباله ها و قرآن هاي خطي است . هنرهاي سنتي مانند كارگاه گيوه كشي و فرش بافي نيز بخشي از اين مكان را به خود اختصاص داده است.

                                 

اوليت هشتي ارتباطي ميان در ورودي و سربيه يا رخت كن مردانه قسمت سربينه حمام مردانه هشتي ارتباطي ميان گرمخانه و سربينه مردانه ، محل نگهداري آب ، گرمخانه مردانه ، رخت كن ، و سربينه حمام خاص ، گرمخانه حمام خاص ، منبع ذخيره آب گرم ، خزينه حمام مردانه ، قسمت سربينه حمام اقليت هاي مذهبي ، قسمت گرم خانه اقليت هاي مذهبي _ خزينه كوچك حمام اقليت ها ، هشتي ارتباط دهنده قسمت سربينه زنانه و در ورودي داخل كوچه ، قسمت سربينه يا رخت كن حمام زنانه ، محل انبار نگهداري آب ، محل نگهداري آب و كارگاه مرمت ، هشتي ارتباطي بين سربينه و گرمخانه حمام زنانه ، خزينه آب سرد كه بعدها به صورت دوشي تبديل شد ، خزينه آب گرم ، فضاي هشت ضلعي كه ارتباط دهنده بين دو قسمت ها بوده است و مورد استفاده آن در حمام بسيار حائز اهميت است چون علاوه بر اينكه يا قسمت ورودي را به سربينه ها و يا قسمت سربينه را به گرمخانه ها متصل مي كرد باعث تعديل حرارت نيز مي شديكي از زيباترين بخش هاي اين حمام قسمت سربينه زنانه است كه گنبد آن يك پارچه و بدون برپاداشتن ستون بنا شده است و اين از نظر معماري با توجه به امكانات كم آن دوران قابل توجه است . حمام زنانه و بخش اقليت هاي مذهبي يا خصوصي داراي يك سربينه زنانه است اما گرمخانه آن داراي خصوصي و عمومي است كه شايد بتوان گفت در نوع خود بي نظير باشد.

اما سربينه حمام مردانه با كاشي خشتي هفت رنگ با طرح هاي متنوع تزئين يافته است و تمام سطوح داخلي آن نيز با كاشي و طرح هاي اسليمي و ختايي مزين گرديده است . گنبد اصلي سربينه بر روي هشت ستون اصلي قرار دارد كه اين ستون ها نيز به شكل هنرمندانه اي كاشي كاري شده و داراي پيچك هاي بسيار زيبايي است . از جمله ويژگي هاي معماري سربينه علاوه بر طرح قرينه سازي و رسم بندي ها و نحوه ستون بندي آن همين كاشي كاري ها است كه شامل كاشي كاري هاي قالبي و پيچكي است و تمام سطح سربينه مردانه بوسيله همين كاشي ها تزئين يافته است . شكل هاي اسليمي نظير گل و بوته درختان سرو و صنوبر و انگور و نيز منظره هاي طبيعي كه حاكي از ذوق و احساس هنر كاشي ساز است . مثل نشان دادن چشمه هاي آب ، رودخانه و گياهان وحشي كه در ميان آنها پرندگان شبيه كبوتر و قرقاول در حال نشسته يا پرواز ديده مي شوند.

از نقوش ديگر كاشي ها مي توان به نقش شير و گاو و يا شير و اژدها اشاره كرد كه به نقوش شكاري معروفند اين مكان داراي كاشي كاري هايي به نقش عقاب با شكار مرغابي نيز هست . در سينه هر ستون نقش سربازان و افراد نظامي آن دوره با اونيفورم هاي مخصوص و رنگ هاي مخصوص گوناگون با حالت هاي ايستاده همراه با شمشير يا تفنگ در دستشان ديده مي شود .تمام سربازان داراي واكلسيل هاي سرشانه و در جاهاي متفاوت نظامي آن زمان باشند كه با علامت ستاره بر روي سينه هايشان مشخص شده اند . رنگ بكار رفته در كاشي ها بيشتر عبارت است از زرد و آبي لاجوردي و فيروزه اي ، سبز و سفيد و مشكي و خاكستري و قرمز و نارنجي است . كاشي هاي اين دوره هم مربوط به زمان قاجار با نقوش سربازان قاجاري است.