مهر: محرم که از راه می رسید کوچک و بزرگ و زن و مرد مشتاق دیدن تعزیه بودند، بزرگترهای اراک می گویند در زمان اجرای تعزیه ای منسوب به بازار اراک تماشاچیان از نقاط مختلف کشور به اراک می آمدند اما اینک این تعزیه رو به فراموشی است.
به گزارش خبرنگار مهر در اراک، بزرگترهای اراک می گویند تا همین 50 سال پیش بود که حسینیه ها، میدانها و گذرهای بزرگ شهرها و روستاها در ماه های محرم و صفر به پاتوقی برای شنیدن مصیبتهای ائمه از زبان کاراکترهای تعزیه تبدیل می شد و این تماشا کردنها، زن و مرد و پیر و جوان نمی شناخت و فرصتی بود برای فهمیدن اما اکنون فناوری به چنان پیشرفتی رسیده و ما را محو خود کرده است که کمتر به یاد پیشینه و توانمندی های فرهنگی و هنری خود فکر می کنیم.
به عقیده آنان آن زمان که خبری از رسانه و تلویزیون نبود این تعزیه بود که رخدادهای عاشورا و تاریخ اسلام را برای مردم بازخوانی می کرد و این گونه بود که حقایق تاریخی و اسلامی سینه به سینه منتقل و حفظ می شد.
تعزیه هنر اصیل ایرانی است که هر ساله با آمدن محرم و صفر جان می گیرد و نسخه های تعزیه است که در دستان هنروران صحنه تعزیه دست به دست می شود. تعزیه یا همان شبیه خوانی هنری برگرفته از عاشوراست و سابقه تعزیه به عنوان هنر نمایشی به سالهای پیش از عاشورا و به عقیده برخی محققان به سوگ سیاوش در ایران زمین برمی گردد.
اولین نشانه های تعزیه عاشورا به دوران آل بویه باز می گردد که با روی کار آمدن آل بویه به عنوان حکومتی شیعی عزاداری برای امام حسین (ع) را آزاد می کند و از آن پس تعزیه رشد و شکوفایی خود را آغاز می کند.
با آزاد شدن عزاداری برای شیعیان شکل و شمایل نمادین در آن آمیخته شد و حالتهای نمایشی برای روایت واقعه عاشورا جان گرفت و این گونه بود که مردمان، تاریخ و رویدادهای اسلامی را از طریق تعزیه سینه به سینه به نسلهای بعدی خود انتقال دادند.
تعزیه هنر دینداری است
تعزیه محل نمایش و بازی نیست که پیش از آن، محل دینداری و عشق ورزی گروهی است که در لباس سبز و قرمز رنگ، اولیاء و اشقیاء عشق به امام حسین و ائمه (ع)را تمرین می کنند.
تعزیه خوانان با روندی که تعزیه را صرف هنر بنامد مخالفند و آن را عبادت می دانند.
در مطالعه نظر محققان عرصه هنر نمایش، آنان تعزیه را هنری از گروه نمایش می دانند هنری که دقیق طراحی شده به طوریکه مخاطب در تکمیل نمایش مشارکت دارد و از این رو کشورمان را در جرگه کشورهای پیشرو در هنر نمایش قرار می دهد.
تماشاچی در حین اجرای تعزیه و تعریف قیام عاشورا و حال و هوای یاران امام حسین (ع) و نیز روایت حال و سخن اشقیاء، فرصتی پیدا می کند که برای امام بگرید و به یزید و یارانش لعن بفرستد و این واکنشها به مفهوم حضور مخاطب در تعزیه و تکمیل روایت است.
روایت حرکت و شعر و رنگ و موسیقی از حقیقت
تعزیه مادر هنرهاست فراتر از نمایش و تئاتر است زیراسخن از معنویت، عشق و ایمان است، هنری چند وجهی که الهام بخش هنرهای دیگر است.
حرکت و بازی، نور، رنگ، شعر و موسیقی، معنویت و اخلاق، نقاشی و البته عشقی که بازیگر تعزیه دارد عشقی است الهی و حاصل اردات به ائمه، چیزی که اگر نباشد تعزیه به دل نمی نشیند.
نقش خوانیها نیز بر اساس ویژگیهای نقش و فرد صورت می گیرد. کسی که نقش اشقیاء را بازی می کند باید چهره ای خشن و بدجنس به خود بگیرد و کسی که نقش اولیاء را بازی می کند چهره ای مطلوب و کسی که در تعزیه نقش زنان را بازی می کند ریز نقش باشد و صدایش کمتر مردانه و این یعنی برنامه ریزی برای اجرای تعزیه.
حرکتها در تعزیه حساب شده است به طوریکه وسط میدان تنها جای حرکت شبیه امام است و به این مفهوم است که هسته مرکزی که در میدان تعزیه مال امام است اصلی برگرفته از جهان و طبیعت است که خداوند مرکز همه چیز است.
حرکتها در میدان تعزیه به مراتب تقسیم بندی می شود به طوریکه اشقیاء هرگز به بالای میدانی نمی آیند چرا که صلاحیت ورود به حریم اولیاء را ندارند.
بازیها، رنگ لباس، نوع کلام و شعر و موسیقی اولیاء با اشقیاء متفاوت است. شیعه همواره در تاریخ مظلوم واقع شده و این را در تعزیه هم می توان جست.
شعر و موسیقی سوزناک و حکایت از مظلومی و غریبی برای هرچه بهتر رساندن پیام عاشورا و مظلومیت امام حسین(ع) و یارانش از آن اولیاء و غضبناکی از آن اشقیاء است که با بی رحمی تمام با امام و خانواده اش برخورد کردند.
حضور 500 تعزیه خوان حرفه ای در اراک
شهرهای متعددی در کشور در هنر تعزیه دارای جایگاه قابل توجه هستند و استان مرکزی به دلیل مرکزیت کشور و شهرستان تفرش به عنوان مهد تعزیه کشور به استانی پیشرو در این زمینه تبدیل شده است.
بیش از 500 تعزیه خوان حرفه ای در اراک زندگی می کنند و تا دیرزمانی نوعی بکر از تعزیه که به تعزیه بازار معروف بود در اراک اجرا می شد که به دلیل بروز اختلافات جدی در میان دو هیئت بزرگ اراک اجرای آن در آن مقطع ار سوی یکی از مجتهدین اراک متوقف شد.
افراط صاحبان تعزیه ها در ظاهر تعزیه و گسیل کردن کاروانهای شتر و اسب در اراک که از شهرهای مرزی وارد اراک می شدند و ایجاد دو دستگی از مهمترین عوامل تعطیل کردن تعزیه بازار اراک بود.
تشکیل مسیری یک کیلومتری برای دیدن تعزیه بازار
تعزیه بازار از ابتدای بازار اراک شروع می شد و در مسافت بیش از یک کیلومتری اراک ادامه می یافت و روایت روز عاشورا توسط گروههای مختلف اجرا می شد.
تعزیه خوانان تعزیه بازار اراک را حرفه ای ترین تعزیه خوانان کشور تشکیل می داد و هنوز هم بخشی از اموال این تعزیه در اختیار یکی از بازاریان اراک است.
شکل تعزیه اراک مدرن ترین شکل اجرا بوده است که برخی از تعزیه خوانان و هنرمندان علاقمند به این تعزیه در پی احیاء مجدد آن هستند.
از سوی دیگر نسخه انجم به عنوان یکی از آخرین نسخه های تعزیه خوانی در کشور که حتی در خراسان نیز خوانده شده است مربوط به استان مرکزی است و نوادگان انجم از نسخه نویسان دوران قاجار که مربوط به یکی از روستاهای نزدیک اراک هستند در کشور زندگی می کنند.
تفرش مهد تعزیه کشور
استان مرکزی، تهران، خراسان، اصفهان از جمله استانهای دارای تعزیه قابل توجه هستند اما تحقیق در مورد تعزیه تفرش نشان داده است بیشترین تعزیه خوانان کشور از این خطه برخاسته اند.
تعزیه در تفرش جزئی از زندگی مردم است و همه خانواده های تفرشی را درگیر خود کرده است. بوی تعزیه قدیمی درحسینیه چوبی معروف تفرش که قدمت چندصد ساله دارد انسان را مست می کند.
رضا حیدری تعزیه خوانان مشهور کشور از خطه تفرش
وی در سال 1318 خورشیدی و در مهد تفرش متولد شد وی از جمله شبیه خوانهای مشهور است که این حرفه را از اوان کودکی نزد پدر خویش آموخت و توانست نسل فعلی شبیه خوانی ایران را پرورش دهد.
استاد حیدری، محقق و نسخه نویس، هنرمندی است زبردست در اجرای نمایش تعزیه و از جمله معدود شبیه خوانهایی است که مطالعات تحقیقاتی در زمینه تعزیه و تاریخ اسلام داشته و در راه اصلاح تحریفات موجود در تعزیه نامه ها تلاشهای فراوانی کرده و این ویژگیها، وی را از سایر شبیه خوانها متمایز ساخته است.
او که از صدایی شیوا بهره می برد، آشنایی کامل به دستگاه های موسیقی اصیل سنتی دارد و به گفته شبیه خوانهای صاحب نام معاصر، استادی مسلم و جزو برجسته ترین شبیه خوان های این سرزمین است.
دکتر سیدمحمد میرشکرایی در مورد رضا حیدری می گوید: وی تعزیه خوان هنرمند و مشهور است که با وجود داشتن نزدیک به 68 سال سن در حرکات و در کشش صدا جوانان را وامی گذارد.
و از این دست در تفرش و استان مرکزی کم نیستند و اینها تنها نمونه هایی هستند از خیل تعزیه خوانان معروف استان.
تعزیه میراث آئینی که باید به نسل های آینده منتقل شود
تعزیه، میراث فرهنگى آئینى ملت ایران است و گرچه تعزیه‌خوان‌ها نیز هر سال خود را براى این نمایش آماده مى‌کنند تا این میراث زنده بماند و نسل‌هاى بعد نیز از آن بهره ببرند با این حال انتظاراتی دارند که به حق است.
وجود بیش از 500 تعزیه خوان در اراک در حالی است که پیش از آن این تعداد دو و سه برابر تعداد کنونی بود و تعزیه خوانی فرهنگی مطرح در میان مردم بوده است.
گرچه بخشی از رکود تعزیه به دلیل توسعه رسانه های گروهی مانند تلویزیون است با این حال این هنر بیش از این می تواند در توسعه دینی و فرهنگی جامعه نقش داشته باشد.
صحنه هایی چون مادرانی که کودکان خود را در آغوش شبیه خوان امام حسین می دادند و از کاسه آبی که در دستان حضرت عباس بود می خورند، کمرنگ شده است اما اعتقاد مردم کمرنگ نشده و همچنانکه در هیئتها سینه زنی می کنند و در نوحه ها اشک می ریزند به لحظه لحظه مظلومیتی که امام حسین در تعزیه می کشد اعتقاد دارند و شاید نمود بیشتر فرهنگ تعزیه در گروی رفع مشکلات سر راه این هنر دینی و آئینی است.
دغدغه اصلی تعزیه خوانان توجه به این هنر دینی است آنها دوست ندارند تنها هنر خوانده شود.
توجه به اصول اصیل تعزیه در اجرا، انتخاب تعزیه خوان، ایجاد زمینه های تعزیه خوانی و حمایت علما و مسئولان از اجرای تعزیه و جلوگیری از تشریفاتی شدن این هنر دینی مهمترین خواست تعزیه خوانان استان است.
دانشکده هنرهای نمایشی اراک پتانسیلی برای توسعه علمی تعزیه
رشته هنرهای نمایشی و کارگردانی در دانشگاه آزاد اراک از رشته های قدیمی و اولیه این دانشگاه 20 ساله است و در هر دوره توانسته فارغ التحصلان توانمندی را به عرصه هنری کشور تحویل دهد.
مستحکم کردن رابطه دانشجویان تئاتر با تعزیه و تعزیه خوانان خبره استان نه تنها آموخته های دانشجویان را افزایش می دهد که در راستای علمی کردن تعزیه در این سالهاست و این امر نباید به عرصه فراموشی سپرده شود.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر